Cơn khát dòng tiền và sự lên ngôi của "nguồn tiền linh hoạt"
Minh Tuấn, sinh viên năm nhất tại Hà Nội, từng rơi vào cảnh "khốn khổ" khi điện thoại hỏng ngay trước kỳ nhập học. Với thu nhập từ công việc làm thêm vừa tìm được, thậm chí không đủ trang trải sinh hoạt mà còn phải xin thêm bố mẹ, Tuấn không thể chi trả ngay số tiền lớn cho một chiếc điện thoại mới. Không vay mượn được bạn bè, Tuấn thậm chí đã nghĩ đến việc mang xe máy cũ ra tiệm cầm đồ, nhưng sau đó chùn bước khi thấy mức lãi suất tính ra lên đến 70%/năm.
Không riêng gì Tuấn, theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, thời điểm năm 2023, hơn 62% dân số sống ở nông thôn gặp khó khăn trong việc tiếp cận tín dụng từ các dịch vụ tài chính – ngân hàng chính thống. Một khảo sát khác của EY tại nhóm đối tượng dưới chuẩn ngân hàng "underbanked" thì 42% người được hỏi trả lời đã từng sử dụng các dịch vụ không chính thống như vay người quen, vay nóng, chơi hụi… trong vòng một năm trước đó, đa phần để xoay những khoản chi nhỏ, ngắn hạn.
Với nhiều người trẻ, "đứt dòng tiền" chỉ là chuyện tạm thời, nhưng nếu xử lý sai như vay app đen, mượn nóng – cái giá phải trả có thể rất lớn. Vì thế, thay vì "chạy vay" mỗi khi cần tiền, họ đang tìm đến các nguồn tiền linh hoạt, nơi có thể "dùng trước – trả sau" cho các khoản nhỏ, trong tầm kiểm soát. Cách làm này không mới, nhưng đang trở thành lựa chọn ngày càng phổ biến. "Đối với mình, những khoản này giống như kiểu tạm ứng lương, và chỉ dùng khi có việc thật sự cần dùng chứ không kiểu thích gì mua nấy" - Thái Trâm (Nhân viên văn phòng, Thành phố Hồ Chí Minh) chia sẻ.
"Nguồn tiền linh hoạt" – trụ đỡ tạm thời hay thói quen tài chính mới?
Nếu giai đoạn 2018–2022 là thời kỳ bùng nổ của thanh toán điện tử, thì vài năm gần đây, trọng tâm của ngân hàng và fintech đã dịch chuyển sang mảng tín dụng tiêu dùng quy mô nhỏ. Mô hình "dùng trước – trả sau" nổi lên như lời giải cho nhu cầu chi tiêu ngắn hạn, đặc biệt trong bối cảnh chi phí sinh hoạt tăng nhanh nhưng thu nhập chưa ổn định. Về bản chất, đây là "trụ đỡ" tạm thời giúp người dùng vượt qua giai đoạn thiếu hụt dòng tiền, có sẵn khoản dự phòng cho nhu cầu cấp bách mà không phải tìm đến các kênh vay "nóng" hay phi chính thống.
Tuy nhiên, cách người trẻ tiếp cận các công cụ này đang khiến "nguồn tiền linh hoạt" bước sang một giai đoạn mới: từ giải pháp tình thế trở thành thói quen tài chính có kiểm soát – nơi tín dụng được sử dụng đúng lúc, đúng nhu cầu và trong giới hạn chi trả.
Khi được sử dụng có kỷ luật, các khoản chi "dùng trước – trả sau" không chỉ giúp người dùng quản lý dòng tiền chủ động hơn, mà còn góp phần hình thành lịch sử tín dụng tích cực, là nền tảng cho các cơ hội vay vốn lớn hơn trong tương lai.
Các nền tảng fintech trong nước cũng đang tăng tốc theo hướng này. Chẳng hạn như sản phẩm Ví Trả Sau của TPBank và MBV triển khai trên MoMo, cho phép người dùng mở hạn mức chi tiêu dự phòng đến 20 triệu đồng, hoàn toàn trực tuyến, không cần chứng minh thu nhập hay tài sản đảm bảo. Với sinh viên, lao động tự do hay người mới đi làm, đây là lớp đệm tài chính vừa đủ, giúp họ xoay xở ngắn hạn mà vẫn duy trì kỷ luật chi tiêu.
Khác với hình thức vay truyền thống, Ví Trả Sau được thiết kế số hóa hoàn toàn, phê duyệt tức thì và minh bạch về chi phí. Chính sự đơn giản và rõ ràng này khiến người trẻ dễ dàng tiếp cận, dần hình thành những "bước thực hành tín dụng" nhỏ nhưng đều đặn – chi tiêu trong giới hạn, trả đúng hạn và xây dựng điểm tín dụng đầu tiên.
Nhìn rộng hơn, đây là sự chuyển dịch trong tư duy tài chính: từ "chống chọi thiếu hụt" sang "chủ động quản trị dòng tiền". Với thế hệ trẻ, "nguồn tiền linh hoạt" không chỉ giúp vượt qua những giai đoạn khó khăn, mà còn trở thành công cụ rèn luyện khả năng kiểm soát chi tiêu, giữ nhịp tài chính ổn định và từng bước trưởng thành hơn trong hành trình quản lý tài chính cá nhân.
"Chỉ khi người dân thực sự hiểu sản phẩm tín dụng, nhận diện được rủi ro và chủ động quản trị dòng tiền cá nhân thì họ mới mạnh dạn tiếp cận tín dụng, sử dụng đúng mục đích và trả nợ đúng hạn. Điều này không chỉ giúp ngân hàng giảm nợ xấu, mà còn củng cố niềm tin thị trường và khả năng phục hồi kinh tế" - ông Nguyễn Quang Huy, CEO Khoa Tài chính - Ngân hàng, Trường Đại học Nguyễn Trãi, nhấn mạnh.
Với thế hệ đang sống trong nhịp nhanh của nền kinh tế số, khả năng kiểm soát chi tiêu có lẽ quan trọng không kém năng lực kiếm tiền. "Nguồn tiền linh hoạt trong 3 phút" vì thế không chỉ là sản phẩm của công nghệ, mà là dấu hiệu cho sự trưởng thành trong tư duy tài chính — nơi người trẻ học cách làm chủ, thay vì để tiền điều khiển cuộc sống của mình.
